|
Duối
Duối
hay Ruối, Duối nhám- Streblus asper
Lour., thuộc họ Dâu tằm - Moraceae.
Mô tả:
Cây nhỏ, cao 4-5m. Thân và cành khúc khuỷu. Lá mọc so le, hình
trứng, cứng, ráp, mép khía răng. Hoa đơn tính khác gốc. Cụm hoa
đực dạng đầu có cuống, đính ở dưới những cành ngắn, gồm
10-12 hoa. Cụm hoa cái chỉ có 1 hoa. Quả mọng màu vàng, gắn trên
đài tồn tại.
Mùa
hoa quả tháng 6-11.
Bộ phận dùng:
Vỏ rễ, vỏ thân, lá và mủ - Cortex Radicis, Cortex, Folium et Latex Strebli Aspris.
Nơi sống và thu hái:
Loài của Ấn Độ, Xri Lanca, Mianma, Nam Trung Quốc, Thái Lan,
Campuchia, Malaixia, Inđônêxia, Philippin và Việt Nam. Ở nước ta, cây
mọc hoang ở vùng đồi núi và thường được trồng làm hàng rào
ở khắp nơi; trồng bằng gieo hạt hoặc bằng cành. Thu hái các
bộ phận của cây quanh năm; mủ dùng tươi, các bộ phận khác
rửa sạch, thái ngắn, phơi khô, sao vàng.
Thành phần hoá học:
Trong mủ có nhựa và một ít cao su; ở mủ đông đặc, tỷ lệ
nhựa là 76%, cao su là 23%. Nhựa có tác dụng làm đông mủ. Vỏ
chứa một chất đắng, còn có một glucosid là streblosid.
Tính vị, tác dụng:
Duối có vị đắng, chát, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt,
giải độc, thông huyết, cầm máu, sát trùng. Người ta nhận
thấy chất đắng của vỏ có tác dụng đối với cơ tim tương
tự như adrenalin. Streblosid có thể so sánh với digitoxin.
Công dụng, chỉ định và phối
hợp: Quả chín ăn ngọt và thơm.
Lá Duối dùng để đánh bóng đồ gỗ. Gỗ mịn, trắng, mềm, đẹp
thường dùng để khắc dấu, tiện đồ đạc. Vỏ chứa nhiều xơ
dùng dệt túi, làm nguyên liệu chế bông nhân tạo và làm giấy. Lá
làm thức ăn cho gia súc. Nhiều bộ phận được dùng làm thuốc:
1. Lá Duối: chữa trâu bò đau bụng ỉa chảy và xoa bóp chữa
bại liệt; còn dùng chữa nắng nóng. Lá sao vàng chữa băng
huyết, kiết lỵ. Lá non giã đắp trị vết thương chảy máu (thêm
ít vôi tôi). 2. Nhựa mủ Duối dùng dán hai bên thái dương chữa
nhức đầu; cũng dùng chữa đinh sang, lở chốc; 3. Vỏ Duối dùng
chữa sâu răng, đau bụng, sốt, đi ỉa chảy, lỵ, trị được ho
và lao phổi, phong thấp đau nhức, chó dữ cắn và đắp bó chữa
gẫy xương; 4. Cành và rễ thái mỏng sắc uống làm thuốc thông
tiểu chữa bụng trướng. Vỏ rễ chữa đái đục, bí đái. Liều
dùng 12-20g dưới dạng thuốc sắc để uống và ngậm. Dùng ngoài
lấy lượng vừa đủ. Ở Ấn Độ, nước sắc vỏ dùng chữa
sốt, lỵ và ỉa chảy. Rễ dùng đắp trị mụn nhọt mưng mủ và
viêm; cũng dùng trị rắn cắn. Nhựa mủ sát trùng, làm se, dùng đắp
nứt nẻ ở tay và ở gót chân.
Đơn thuốc:
1.
Chữa phù thũng: Dùng lá Duối 12g, vỏ Bưởi (sao vàng) 12g, vỏ Quýt
12g, cây Bố rừng 12g, vỏ Tỏi 10g, củ Sả 10g. Đổ 600ml nước
sắc còn 200ml, uống mỗi thang 2 nước trong 1 ngày.
2.
Đái đục: Dùng vỏ rễ Duối, vỏ rễ Nhót, mỗi vị 20g, sắc
uống.
3.
Bó gãy xương: Dùng vỏ Duối giã nhỏ với lá Thanh táo, dây Tơ
hồng và Chuối tiêu đắp bó.
4.
Sâu răng: Dùng vỏ Duối sắc đặc ngâm.
|
|