|
Thạch
hộc
Thạch
hộc, Hoàng thảo cẳng gà. Phi điệp kép, Kim thoa thạch hộc- Dendrobium
nobile Lindl., thuộc họ Lan - Orchidaceae.
Mô
tả: Cây biểu sinh trên cây
gỗ hay vách đá, cao 30-60cm, đường kính 1,3cm, thường mọc thành
khóm. Thân hơi dẹt, có rãnh dọc, khi khô có màu vàng rơm. Lá
mọc so le hai bên thân, dài 6-12cm, rộng 1-3cm, không lông, dễ
rụng. Hoa to xếp thành bó 1-4 cái ở sát nách lá, hoa dài 4-4,5cm,
rộng 3-3,5cm, màu nền là hồng tía ở đầu chót của cánh hoa nhưng
chuyển sang trắng vào phía trung tâm; ở hông của cánh môi có
một chấm to màu hạt dẻ. Quả nang hơi hình thoi, khi khô tự mở
theo các rãnh dọc. Hạt nhiều.
Cây
ra hoa tháng 3-4, có quả tháng 5-6.
Bộ
phận dùng: Toàn cây - Herba
Dentrobii Nobilis, thường gọi là Thạch hộc - Kim thoa thạch
hộc.
Nơi
sống và thu hái: Loài của
Ấn Độ, Nêpan, Bhutan, Nam Trung Quốc, Mianma, Thái Lan, Lào. Cây
mọc hoang bám trên thân cây gỗ trong các rừng ẩm và cũng được
trồng tương đối phổ biến, chủ yếu làm cây cảnh. Thu hái toàn
cây vào mùa đông, phơi hoặc sấy khô. Khi dùng, tẩm rượu đồ
chín, thái nhỏ.
Thành
phần hóa học: Cây chứa
chất nhầy, alcaloid dendrobin, nobilonin và G-hydroxydendrobin.
Tính
vị, tác dụng: Vị ngọt,
nhạt, tính bình; có tác dụng tư âm bổ thận, trừ phiền chỉ khát,
ích vị sinh tân, thanh nhiệt. Cũng có sách ghi là Thạch hộc trừ
hư nhiệt, bổ khí, ích tinh, cường âm, tráng dương, mạnh dạ dày,
bổ hư hao, cứng gân cốt. Người ta cũng biết được là dendrobin
có tác dụng gây mê và giảm sốt, có tác dụng tăng lượng
glucose trong máu, với liều cao làm yếu hoạt động của tim, làm
giảm huyết áp, gây khó thở.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Thường dùng chữa miệng khô táo khát, phổi kết hạch, đau dạ dày
ợ chua, không muốn ăn, di tinh, sau khi khỏi bệnh bị hư nhược,
đổ mồ hôi trộm, lưng gối đau mỏi, nhiệt bệnh thương tổn đến
tân dịch. Liều dùng 8-10g, dạng thuốc sắc.
Thạch
hộc thường dùng trong các bệnh như ho khan, khô cổ, háo người,
dùng cho các bệnh nhân nam giới sinh hoạt không điều độ bị đau
lưng mỏi gối, bệnh nhân bị thiểu năng sinh dục. Dùng riêng
hoặc phối hợp với các vị thuốc khác: chữa ho thì phối hợp
với Mạch môn, vỏ Quýt khô; chữa đau lưng mỏi gối, gia thêm Câu
kỷ, Ngưu tất.
Đơn
thuốc:
1.
Bài chữa chống hư hao, người gầy mòn: Thạch hộc 6g, Mạch môn
đông 4g. Ngũ vị tử 4g, Ðẳng sâm 5g, Cam thảo chích 4g, Kỷ tử
4g, Ngưu tất 4g, Ðỗ trọng 4g, nước 600ml, sắc còn 200ml, chia làm
3 lần uống trong ngày.
2.
Trẻ em khó thở: Cả cây giã nhỏ lẫn mật ong cho uống.
|
|