|
Niễng
Niễng,
Niễng niễng, Cây lúa miêu - Zizania
caduciflora (Turcz ex Trin.) Haud-Mazz., thuộc họ Lúa - Poaceae.
Mô tả:
Cây thảo sống nhiều năm, mọc ngập trong nước hay chỗ nhiều bùn;
thân rễ rất phát triển, thân đứng cao tới 1-2m, phần dưới
gốc to xốp. Lá phẳng, thuôn hình dải, dài 30-70cm, rộng 2-3cm,
cả hai mặt đều ráp, hai mép dày hơn. Bẹ lá nhẵn, khía rãnh; lưỡi
bẹ hình bầu dục; ở nách các lá có những chồi, đến mùa sẽ
đâm ra các lá. Cụm hoa chuỳ hẹp, dài 30-50cm, cuống chung khoẻ,
phân nhánh nhiều, mang bông nhỏ đực ở trên, bông nhỏ cái ở dưới,
hoa đực có 6 nhị với chỉ nhị ngắn; hoa cái có bầu với đầu
nhuỵ dài.
Bộ phận dùng:
Củ niễng do thân phồng to, xốp, mềm, hình chuỳ dài, đường kính
2,5-3cm, dài 5-8cm, khi non cắt dọc hoặc ngang đều có phần mô
mềm trắng, có những chỗ màu xanh lục của các sợi nấm, khi già
có những vết màu đen chứa đầy bào tử của loài nấm than - Ustilago
esculenta P. Henn ký sinh trên thân cây. Vậy đúng hơn đó là
phần phình của thân cây Niễng - Caulis
Zizaniae, thường có tên là Giao cô hay Giao bạch.
Nơi sống và thu hái:
Loài có nguồn gốc ở Đông Xibêri, được trồng ở Ấn Độ,
Trung Quốc, Nhật Bản và nhiều nước Á châu. Ở nước ta, cây
được trồng ở bờ ao, ven hồ, ao cạn nước còn bùn nhão hoặc
ruộng nước, phổ biến ở đồng bằng Bắc Bộ như ở Hà Nội
(vùng ngoại thành), Thái Bình (Vũ Thư), Nam Hà (Đồng Văn), Lâm Đồng
(Đà Lạt). Trồng vào tháng 9-10 bằng phần mềm tách ở gốc ra,
trồng cách nhau 50-60cm vào nơi có bùn nhão, theo hàng hoặc không.
Cần chăm sóc để không cho cỏ dại phát triển và giữ đủ nước.
Thành phần hoá học:
Củ Niễng chứa glucid, protid và một số muối khoáng.
Tính vị, tác dụng:
Vị ngọt, béo, mùi thơm, tính lạnh, không độc; có tác dụng
giải phiền khát, giải say rượu, lợi tiểu.
Công dụng:
Người ta thường dùng củ thái nhỏ ăn sống hoặc xào với rươi
hoặc luộc ăn.
Dùng
củ Niễng ăn chữa được bệnh về tim và thường dùng đối
với các trường hợp nóng ruột, táo bón, kiết lỵ.
Ngoài
ra, cây Niễng còn có nhiều công dụng:
-
Trồng để làm cạn khô vùng đất ướt hoặc giữ cho bờ ao
khỏi bị sụp lở.
-
Hạt Niễng (Giao bạch tử) ở Nhật Bản được dùng ăn trộn
với cơm, ở Trung Quốc cũng là một loại ngũ cốc dùng để ăn
khi mất mùa.
-
Thân cây Niễng dùng làm mành mành hoặc chiếu.
-
Lá non dùng làm thức ăn cho trâu bò; lá già dùng làm bột giấy.
|
|