|
Bách hợp
Bách hợp hay Tỏi rừng -
Lilium brownii F.E Brown var colchesteri Wilson,
thuộc họ Hoa loa kèn -
Liliaceae.
Mô tả:
Cây thảo cao 0,5-1m, sống nhiều
năm. Thân hành to màu trắng đục có khi phớt hồng, gần hình cầu, vẩy nhẵn và dễ
gẫy. Lá mọc so le, hình mắc thuôn, mép nguyên, dài 2-15cm, rộng 0,5-3,5cm. Cụm
hoa mọc ở đầu cành, gồm 2-6 hoa to, hình loa kèn, dài 14-16cm, với 6 cánh hoa
màu trắng hay hơi hồng. Quả nang 5-6cm có 3 ngăn, chứa nhiều hạt nhỏ hình trái
xoan.
Bộ phận dùng:
Thân hành - Bulbus Lilii.
Thân hành do nhiều vẩy kết lại, xếp lợp lên nhau (nên Ðông y dùng nó với tên là
Bách hợp.
Nơi sống và thu hái:
Cây mọc hoang ở các
trảng cỏ và bờ mương rẫy vùng núi (Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La, Lai Châu, Lào Cai,
Hà Giang...) cũng có nơi trồng để lấy thân hành ăn. Trồng bằng giò như trồng
hành, Tỏi. Sau một năm thu hoạch thường người ta ngắt hết hoa để cho củ to. Thu
hoạch củ vào cuối mùa hè, đầu thu, khi cây bắt đầu khô héo. Ðào về rửa sạch,
tách riêng từng vẩy, nhúng nước sôi 5-10 phút cho vừa chín tái, rồi đem phơi hay
sấy khô.
Thành phần hoá học:
Thân hành chứa glucid
30%, protid 4%, lipid 0,1%, vitamin C và colchicein.
Tính vị, tác dụng:
Bách hợp có vị đắng
tính hàn, có tác dụng nhuận phế, tiêu đờm, trừ ho, dưỡng tâm, an thần, thanh
nhiệt, lợi tiểu.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Chữa lao phổi,
ho khan hoặc ho có đờm quánh, ho ra máu, viêm phế quản, sốt, thần kinh suy nhược.
Còn dùng chữa tim đập mạnh, phù thũng.
Cách dùng:
Ngày dùng 8-20g dạng thuốc
sắc hoặc bột. Khi chữa ho, đau ngực, lao phổi, ho ra máu, thường dùng tươi giã
nát, ép nước uống.
Ðơn thuốc:
1. Chữa ho lâu, phổi yếu, tâm
thần suy nhược, lo âu, hồi hộp, buồn bực, ít ngủ; dùng Bách hợp. Mạch môn, Sinh
địa, đều 20g. Tâm sen sao 5g sắc uống.
2. Chữa triệu chứng đau ngực,
thổ huyết: Bách hợp giã tươi, lấy nước uống.
3. Chữa viêm phế quản, Bách hợp
30g, Mạch môn 10g. Bách bộ 8g, Thiên môn đông 10g. Tang bạch bì 12g, ý dĩ nhân
15g, sắc với 1 lít nước, còn 400ml chia ba lần uống trong ngày.
4. Chữa đại tiện ra máu: Hạt
Bách hợp tẩm rượu sao, tán nhỏ, uống 6-12g.
5. Chữa đau dạ dày mạn tính,
thỉnh thoảng đau bụng: Bách hợp 30g, Ô dược 10g sắc uống. |
|