|
Gáo
viên
Gáo
viên, Thủ viên - Adina pilulifera (Lam) Frach ex Drake (A.
globifera var. tonkinensis Pit.), thuộc họ Cà phê - Rubiaceae.
Mô tả: Cây gỗ nhỏ
cao 5-10m hoặc là cây bụi, nhánh mảnh, lúc non có lông mịn vàng.
Lá từng cặp không bằng nhau; phiến thon dài tới 12cm, rộng tới
3cm, đầu mũi có đuôi ngắn hay dài đến 2cm, mặt dưới nhạt;
cuống dài 1cm; lá kèm cao 5-7mm, chẻ hai sâu. Cụm hoa đầu đơn độc,
đường kính 1-1,5cm, trên một cuống đài cú lỏ bắc ở giữa.
Hoa nhỏ màu trắng. Quả nang có lá đài tồn tại, cao 3-4mm; hạt xám,
có cánh, dài 2mm.
Hoa
tháng 5-8, quả tháng 9-11
Bộ phận dùng: Rễ,
vỏ thân, lá, hoa và quả - Radix, Cortex, Folium, Flos et Fructus
Adinae Pipuliferae.
Nơi sống và thu hái: Loài
cây phân bổ ở Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản. Ở nước ta, cây
mọc nhiều ở vùng rừng núi Nghệ An, Hà Tĩnh, thường sống dưới
tán rừng nhiệt đới ẩm ở thung lũng hoặc ven suối. Có thể thu
hái rễ và vỏ thân quanh năm. Hoa thu lượm giữa tháng 6 và 8,
quả từ tháng 9 tới tháng 11. Lá thu hái giữa mùa hè và mùa thu.
Tính vị, tác dụng:
Vị đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tán ứ,
giảm đau.
Công dụng, chỉ định và phối hợp: Rễ dùng trị 1. Cảm mạo sốt cao, viêm nhiễm đường hô
hấp trên (hầu họng); 2. Viêm tuyến mang tai. Hoa và quả dùng trị
lỵ, viêm dạ dày ruột cấp tính. Lá dùng trị 1. Đụng giập; 2.
Nhọt, eczema. Dùng rễ 15-30g, hoa và quả 10-15g, sắc nước uống.
Ðơn thuốc:
1.
Kiết lỵ, dùng toàn cây 30g hoặc hoa và quả 15g sắc nước uống.
2.
Đụng giập, giã lá tươi đắp vào chỗ đau.
|
|