|
Quả
nổ
Quả
nổ, Nổ, Tanh tách - Ruellia tuberosa L., thuộc họ Ô rô - Acanthaceae.
Mô
tả: Cây thảo cao 20-50cm tới
80cm. Rễ củ tròn dài, màu vàng nâu, mọc thành chùm. Thân vuông có
lông, phù to trên mắt. Lá mọc đối, hình bầu dục, mặt trên có
lông thưa, mép có rìa lông cứng. Cụm hoa hình xim ở nách lá
hoặc ở ngọn thân. Hoa to màu xanh tím. Quả nang, khi chín có màu nâu
đen. Khi quả bị ướt, nó nổ ra bắn tung ra bên ngoài những hạt
đen, dẹt.
Hoa
tháng 6-7, quả tháng 8-10.
Bộ
phận dùng: Toàn cây - Herba Ruelliae Tuberosae.
Nơi
sống và thu hái: Loài của
Mỹ châu nhiệt đới, truyền vào nước ta và nay mọc hoang dại
ở các bãi cỏ, ven đường đi nhiều nơi, từ Hà Nội, Hải Phòng
đến thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh đồng bằng sông Cửu
Long. Cây thường phát tán nhanh. Thu hái toàn cây quanh năm, dùng tươi
hay phơi khô, người ta cũng thường hay dùng rễ. Rễ nhiều, xếp
thành bó, có màu vàng nâu, phình thành củ, ít khi dẹp lại ở đầu
mút. Củ to có phần phình mang những đốt và vòng giống như rễ
cây Ipêca.
Tính
vị, tác dụng: Cây và rễ hạ nhiệt, bổ và gây nôn; lá có tác dụng làm
ra mồ hôi và hạ nhiệt.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Cây được dùng chữa sốt gián cách, ho gà, viêm màng bụng khi đẻ
và cũng dùng trị cảm nóng và cảm lạnh. Dân gian thường dùng
rễ củ nấu nước uống làm thuốc bổ mát (nên có tên gọi là Sâm
tanh tách) và cũng dùng chữa bệnh về thận và sỏi bàng quang.
Liều dùng 10-20g, dạng thuốc sắc.
Ở
Antilles, rễ Quả nổ được dùng thay thế cho Ipêca; ở Inđônêxia,
cũng được dùng trị sỏi bàng quang.
Hạt
cây khi ngâm nước sẽ tạo ra một thứ keo như thạch có thể dùng
đắp mụn nhọt và các vết đứt.
|
|