|
Cải
trời
Cải
trời, Cải ma, Kim đầu tuyến, Cỏ hôi - Blumea
lacera (Burm.f.) DC. (B. glandulosa
DC.), thuộc họ Cúc - Asteraceae.
Mô
tả: Cây thảo cao 0,40-1m, nhánh
và lá có lông hơi dính (trĩu), thơm. Lá mọc so le, mép khía răng.
Cụm hoa màu vàng ở ngọn, có nhánh dài, có lông dính; hoa đầu có
bao chung gồm 5-6 hàng lá bắc, phía ngoài là hoa cái, phía trong là
hoa lưỡng tính; hoa nhỏ 4-5mm. Quả bế dài 1mm, có 10 lằn và ở
ngọn có lông mào trắng, dễ rụng.
Bộ
phận dùng: Toàn cây - Herba
Blumeae Lacerae.
Nơi
sống và thu hái: Loài của vùng
Ấn Độ - Malaixia, mọc hoang, hoang thường ở vườn, ruộng, bãi
trống, gặp nhiều từ Thừa Thiên - Huế trở vào đến các tỉnh
đồng bằng sông Cửu Long. Khi dùng làm thuốc, nhổ cả cây vào mùa
khô, đem rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô trong râm.
Thành
phần hóa học: Cây chứa
0,085% tinh dầu màu vàng mà trong thành phần có 66% cineol, 10% fenchon
và khoảng 6% citral.
Tính
vị, tác dụng: Cải trời có
vị đắng, mùi thơm, tính bình, có tác dụng thanh can hoả, giải
độc tiêu viêm, tán uất, tiêu hòn cục, cầm máu, sát trùng. Ở
Ấn Độ, người ta cho là cây đắng, hạ sốt; dịch lá trừ giun,
thu liễm, hạ nhiệt, kích thích và lợi tiểu; rễ trừ tả.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Lá Cải trời có mùi thơm, thường được thu hái làm rau luộc ăn
hoặc nấu canh với tép, với cá. Ở Java, người ta cũng dùng
chồi non nấu canh ăn. Người ta dùng toàn cây làm thuốc trị tràng
nhạc, nhọt lở, cầm máu vết thương, trị băng huyết, chảy máu
cam. Cũng dùng trị tức ngực, yếu phổi, ho có đờm, táo bón,
mất ngủ, đái vàng và nóng.
Ở
Ấn Độ, người ta dùng lá để trị đau bụng và để lọc sạch
nước uống. Ở Malaixia, người ta dùng cây để xua đuổi sâu bọ
nhờ tinh dầu thơm. Còn ở Ấn Độ, người ta dùng cây để trục
giun. Ở một số nơi, người ta dùng cây giã ra vứt xuống nước
để làm thuốc duốc cá.
Liều
dùng hàng ngày 10-30g, dạng thuốc sắc. Dùng riêng hoặc phối hợp
với Bồ công anh, Kim ngân hoa, lá Sen, cành Tầm duột, Ngũ gia bì,
Cam thảo. Cũng có thể nấu thành cao sệt, uống lâu ngày, mỗi ngày
độ 2 thìa canh pha với nước; dùng ngoài làm cao dán.
Ghi
chú: Một loài khác cũng được
gọi là Cải trời, Cải ma, Cải dại, Bọ xít - Blumea
subcapitata DC. cũng
được dùng làm thuốc giải độc, chữa mụn nhọt và cầm máu
vết thương.
|
|