|
Cúc
áo
Cúc
áo, Cúc áo hoa vàng, Nụ áo vàng - Spilanthes
acmella (L.) Murr., thuộc họ Cúc - Asteraceae.
Mô tả: Cây nhỏ, cao khoảng 30cm, mọc đứng, có
khi mọc bò lan trên mặt đất, phân cành nhiều. Lá mọc đối,
phiến xoan tam giác, dài 2-4cm, rộng 1-2,5cm, mép khía răng. Cụm hoa
hình đầu mọc ở đầu một cán dài đến 12cm ở ngọn thân hay
ở nách lá; lá bắc hình bầu dục nhọn đầu; tràng hoa màu vàng;
các hoa cái có lưỡi với 3 răng tròn, các hoa ở giữa hình ống.
Quả bế dẹp màu nâu nhạt, có 2 răng gai ở ngọn.
Mùa
hoa tháng 1-5 trở đi.
Bộ phận dùng: Toàn cây hoặc hoa - Herba
seu Flos Spilanthi
Nơi sống và thu hái: Loài liên nhiệt đới,
mọc hoang ven đường, bãi sông nơi đất ẩm ven rừng, ven suối
từ đồng bằng tới độ cao 1500m. Có thể trồng bằng hạt hoặc
cây con vào mùa xuân. Khi dùng làm thuốc, ta thu hái toàn cây, dùng
tươi hay đem phơi khô để dùng. Nên thu hái hoa vào lúc còn có màu
vàng xanh.
Thành phần hoá học: Trong cây và hoa có tinh
dầu chứa spilanthol; còn có sterol và một polysaccharid không khử.
Tính vị, tác dụng: Cúc áo hoa vàng có vị
cay đắng, làm tê lưỡi, tính hơi ấm, có ít độc; có tác dụng
giải độc, tán kết, tiêu thũng, giảm đau.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Lá có thể dùng làm rau ăn. Cây và hoa thường được dùng trị 1.
Cảm sốt đau đầu, đau cuống họng, sốt rét cơn; 2. Viêm phế
quản, ho gà, ho lao, hen suyễn; 3. Đau nhức răng, sâu răng; 4. Phong
thấp nhức xương, tê bại. Dùng ngoài trị nhọt độc, lở ngứa,
rắn độc cắn, vết thương, tụ máu sưng tấy, đau mắt. Ngày dùng
4-12g toàn cây hoặc 4-8g rễ sắc uống. Dùng ngoài lấy cây tươi
giã đắp không kể liều lượng.
Ở
Malaixia, lá nấu lên dùng chữa mày đay. Ở Ấn Độ, người ta dùng
hạt chế cồn thuốc trị đau răng, cồn này có tác dụng mạnh đối
với ấu trùng muỗi. Hạt nhai làm tiết nước bọt. Toàn cây giã
ra dùng để duốc cá.
Đơn thuốc:
1.
Cảm sốt, đau đầu, ho: Cúc áo hoa vàng tươi 4-12g, sắc uống, thường
phối hợp với các vị thuốc khác.
2.
Đau răng, viêm họng: Hoa Cúc áo tán nhỏ ngâm rượu ngậm hoặc
ngậm tươi nuốt nước.
3.
Sốt rét cơn: Cúc áo 20g sắc uống trước khi lên cơn.
4.
Tê thấp: rễ Cúc áo, rễ Xuyên tiêu, rễ Kim cang, rễ Chanh, quả Màng
tang, liều lượng bằng nhau, đều 4-8g, sắc uống.
|
|