|
Kim
anh
Kim
anh - Rosa laevigata Michx., thuộc
họ Hoa hồng - Rosaceae.
Mô tả:
Cây nhỏ leo, mọc thành bụi, phân cành nhiều, có thể dài tới
10m; thân và cành có gai mọc cụp xuống. Lá kép gồm ba lá chét dài
hình bầu dục hay hình trứng, gốc thuôn, đầu nhọn, mép khía răng
nhọn; cuống lá kép có rãnh ở mặt trên và cũng có gai nhỏ; lá
kèm nhỏ. Hoa to, màu trắng, mọc đơn độc ở đầu cành non, đường
kính 5-8cm; 5 lá đài; 5 cánh hoa; nhiều nhị; nhiều lá noãn rời
nhau đựng trong đế hoa lõm. Đế hoa lớn lên thành quả giả, hình
cái chén, có gai, trong đó có nhiều quả bế nhỏ hình bầu dục
không đều, hơi hình 3 cạnh, màu vàng nâu nhạt.
Mùa
hoa tháng 3-6; mùa quả tháng 7-9.
Bộ phận dùng:
Quả giả - Fructus Rosae Laevigatae;
thường gọi là Kim anh tử. Rễ cũng thường được dùng
Nơi sống và thu hái:
Cây mọc hoang ở vùng núi thấp ở hai tỉnh Cao bằng và Lạng sơn.
Cũng thường được trồng làm hàng rào. Người ta nhân giống Kim
anh bằng hạt hoặc bằng các đoạn thân cành đem giâm. Cây mọc
khoẻ, tái sinh tốt. Vào tháng 9-11, lúc quả sắp chín, người ta
thu hái quả rồi cho vào túi vải, xóc và chà cho rụng hết gai.
Bổ đôi, nạo cho sạch hạt và lông, sấy khô dưới độ ẩm 12%.
Khi dùng, tán bột để làm hoàn tán hoặc nấu cao Kim anh.
Thành phần hoá học:
Trong quả giả có nhiều vitamin C với tỷ lệ khá lớn, hơn 1%. Còn
có các acid như acid citric, acid malic, acid ellagic, tanin, glucosid,
saponosid (17,12%). Hạt (Quả bế) chứa glucosid độc nên không được
sử dụng.
Tính vị, tác dụng:
Kim anh tử có vị chua, ngọt, chát, tính bình, có tác dụng cố
tinh, thu liễm, chỉ tả. Rễ Kim anh có vị chua, tính bình; có tác
dụng hoạt huyết, tan ứ trệ, chỉ thống, lợi thủy.
Công dụng:
Thường dùng chữa di tinh, bạch đới, són đái, vãi đái, ỉa
chảy và lỵ kéo dài, đổ mồ hôi và ho mạn tính. Ngày dùng 6-12g
quả. Người ta còn sử dụng nguồn vitamin C của Kim anh để chế
thành mứt có vị ngọt, chua và chát, dùng làm thuốc bổ, cầm máu.
Rễ Kim anh còn dùng chữa đụng giập, chấn thương, lưng gối
mỏi đau, đi ngoài lâu ngày không khỏi. Liều dùng 10-15g dưới
dạng thuốc sắc. Lá dùng chữa sưng tấy, lở loét, bỏng.
Đơn
thuốc:
1.
Chữa di mộng hoạt tinh, vãi đái và lưng gối mỏi đau: Dùng quả
Kim anh 20g, Củ súng và Cẩu tích mỗi vị 16g, sắc uống (Lê Trần
Đức).
2.
Bài thuốc bổ sinh khí: Quả Kim anh, Khiếm thực, hai vị đồng lượng,
sấy khô tán nhỏ, làm thành viên bằng hạt ngô. Ngày uống 10-20
viên (Dược liệu Việt Nam).
3.
Viên bổ huyết và ích tinh khí: Quả Kim anh (bỏ gai, hạt) 160g. Sa
nhân 80g, tán nhỏ, làm thành viên với mật. Viên bằng hạt ngô,
uống lúc đói, mỗi lần 50 viên, uống với rượu nóng (Dược
liệu Việt Nam).
Ghi
chú: Người nhiệt táo kết không nên dùng.
|
|
