|
Hoàng nàn
Hoàng
nàn, Mã tiền lá quế, Vỏ đoãn - Strychnos
wallichiana Stend. ex. DC. (S. gaulthierana Pierre ex Dop), thuộc họ Mã
tiền - Loganiaceae.
Mô tả: Cây nhỡ mọc leo, cành mảnh, nhẵn, có
những tua cuốn đơn hoặc kép, đầu phình, mọc đối ở những cành
non. Lá mọc đối, mép nguyên, dai, có 3 gân nổi rõ ở mặt dưới,
có hình dạng thay đổi, thường là bầu dục, dài 6-12cm, rộng
3-6cm. Hoa không cuống mọc thành chuỳ, dạng ngù ở đầu cành,
phủ lông màu hung sâu. Quả mọng hình cầu, đường kính 4-5cm, có
vỏ quả ngoài cứng, dễ vỡ, dày 4mm. Hạt nhiều, dạng đĩa,
rộng 22mm hay hơn, dày 18mm, có lông mượt vàng ánh bạc.
Hoa
tháng 6-8, quả tháng 9-11.
Bộ phận dùng: Vỏ thân và cành - Cortex Strychni Wallichianae.
Nơi sống và thu hái: Cây mọc hoang ở
nhiều vùng núi đá hay núi đất, trong các rừng rậm và rừng
phục hồi thuộc các tỉnh Tuyên Quang, Vĩnh Phú, Sơn La, Hoà Bình,
Bắc Thái, Lạng Sơn, Thanh Hoá, Nghệ An. Thu hái vỏ thân, cành
quanh năm, phơi hoặc sấy khô. Khi dùng phải chế để khử bớt độc,
lấy vỏ Hoàng nàn ngâm vào nước lã hay nước vo gạo 24 giờ cho
đủ mềm rồi cạo hết lớp vỏ vàng bọc ngoài đến lớp vỏ đen
bên trong mới thôi. Lại ngâm tiếp vào nước vo gạo đặc trong ba
ngày đêm nữa, mỗi ngày thay nước một lần, rửa sạch, thái
nhỏ, phơi khô, đựng vào lọ kín. Trước khi dùng đem sao qua, cũng
có thể tẩm dầu vừng rồi mới sao. Sau khi sao, tán bột rây nhỏ
mịn. Cần chú ý là phải chôn cất lớp vỏ cạo ra để tránh
nhiễm độc; các dụng cụ dùng để chế biến cần phải ngâm,
rửa thật sạch.
Thành phần hóa học: Vỏ thân chứa alcaloid toàn
phần 5,28%, strychnin 2,34-2,93%, brucin 2,8%.
Tính vị, tác dụng: Vị rất đắng, tính
ấm, rất độc; có tác dụng trừ phong hàn, thông kinh lạc, giảm
đau. Cũng có hiệu quả trong việc làm tê liệt thần kinh ngoại biên.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Chữa phong hàn, tê thấp, đau nhức lưng, mình, chân tay, sau khi co
quắp không vận động được, đau bụng thổ tả, phù thũng.
Liều dùng, người lớn ngày uống từ 0,02 đến 0,05g, dạng thuốc
bột; liều tối đa 1 lần 0,10g, trong ngày không quá 0,40g. Dùng ngoài
tán bột ngâm rượu, bôi các vết loét, mụn ghẻ, Hoàng nàn còn dùng
chế thuốc chữa chó dại cắn, chữa hủi, ghẻ lở.
Ở
Malaixia, người ta dùng tẩm tên độc.
Ghi chú: Vỏ cây có độc, khi dùng
phải hết sức thận trọng, không có kinh nghiệm không nên dùng.
|
|
