|
Cà
trái vàng
Cà
trái vàng, hay Cà tàu - Solanum xanthocarpum Schrad Wendl., thuộc họ Cà - Solanaceae.
Mô
tả: Cây thảo có khi hoá gỗ,
cao đến 0,8m, rất nhiều gai nhẵn hoặc có lông dài ở cành non và
lá. Lá mọc so le; phiến lá hình trái xoan rộng hay bầu dục, chia
thuỳ sâu nhiều hay ít, thường có 5-9 thuỳ nhọn, dài 4-6cm, rộng
3-5cm; cuống có gai nhiều dài 10-15mm. Hoa màu xanh xanh hay tím, xếp
3-5 cái thành xim ngoài nách, có cuống. Quả mọng tròn, đường kính
25mm, màu trắng điểm xanh lơ, lúc chín màu vàng, to cỡ 1,5-2cm.
Hạt dẹp, có cánh, đường kính 4mm.
Hoa
tháng 2-4, quả tháng 5-8.
Bộ
phận dùng: Toàn cây - Herba
Solani Xanthocarpi.
Nơi
sống và thu hái: Loài phân
bố ở miền nhiệt đới Nam Mỹ, châu Đại dương và nhiều nước
châu Á: Ấn Độ, Xri Lanca, Malaixia, Trung Quốc và các nước Đông
Dương. Ở nước ta, thường gặp trên đất khô ở các tỉnh Lâm
Đồng, Gia Lai, Đắc Lắc và một số nơi khác ở các tỉnh phía
Bắc. Ta còn nhập một thứ - var.
geoffroyi Bonati của Nêpan vào trồng ở Hà Nội và Tam Đảo. Có
thể trồng bằng hạt vào mùa xuân. Vào mùa khô, cây rụng lá
nhiều còn lại quả nên dễ thu hái; còn toàn cây có thể thu hái
quanh năm, phơi hay sấy khô.
Thành
phần hóa học: Quả Cà trái vàng
của Ấn Độ chứa carpesteral và 1-3% gluco-alcaloid solanocarpin, tương
đồng với solanin-S khi thuỷ phân sẽ cho alcaloid Solanidin -S. Quả Cà
trái vàng ở Đà Lạt chứa 1,8% solasodin (dược liệu khô). Quả khô
chứa 6,2% gluco-alcaloid, trong đó có chủ yếu là solamargin, solasonin
và một ít b-solamargin
và dioscin. Nguồn alcaloid này trong quả có thể dùng chế cortison và
hormon sinh dục.
Tính
vị, tác dụng: Cây hoa và
quả đều có vị đắng, có tác dụng lợi tiểu, gây trung tiện.
Rễ có tác dụng làm long đờm, lá làm giảm đau. Trong thực
nghiệm, người ta nhận thấy quả có ức chế khá mạnh giai đoạn
viêm cấp tính, ức chế giai đoạn viêm mạn tính và gây thu teo
tuyến ức. Dung dịch các alcaloid trong quả cũng ức chế sự phát
triển của các loại nấm bệnh Trychophyton rubrum, T. gypseum và
Microsporum lanosum.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Ở nước ta, các nhà hoá dược mới nghĩ đến quả Cà trái vàng
là nguồn nguyên liệu để chiết xuất solasodin như các nước khác.
Còn ở Ấn Độ, các bộ phận của cây đều được sử dụng.
Rễ dùng trị ho, hen, cảm sốt, sổ mũi, đau ngực. Giã rễ và thêm
rượu dùng chữa nôn mửa, bệnh phong, chữa sốt và làm thuốc
lợi tiểu. Nước ép quả dùng chữa đau bụng. Thân cây, hoa quả
dùng chữa đầy bụng, bỏng ở chân, ban mụn nước và phồng nước.
Cây cũng được dùng chữa phù thận, thủy thũng và dùng chữa
bệnh lậu. Lá có thể đắp giảm đau tại chỗ. Dịch lá phối
hợp với hồ tiêu dùng trị thấp khớp. Nụ và hoa với dung dịch
muối dùng trị mắt chảy nước. Có khi dùng hạt đốt lên lấy hơi
xông trị đau răng.
|
|