Xu xi

Xu xi, Cúc kim tiền - Calendula officinalis L., thuộc họ Cúc - Asteraceae.

Mô tả: Cây thảo hằng năm, rất ít khi hai năm, có thân cứng và phân nhánh. Các lá ở dưới hình cái bay, các lá ở trên từ hình mác đến hình bầu dục, dài 5-12cm, có lông mềm nhiều hay ít ở hai mặt. Hoa đầu lớn, đường kính 3-5cm, ở phía giữa là các hoa hình ống và xung quanh là các hoa hình lưỡi xếp nhiều vòng; có khi trong đầu hoa chỉ có hoa hình lưỡi mà không có hoa hình ống (hoa kép). Hoa có thể có màu vàng lưu huỳnh, màu vàng đậm hay da cam.

Mùa hoa tháng 6-10.  

Bộ phận dùng: Các hoa tách riêng, không có bao chung của cụm hoa đầu, hoặc cả cụm hoa đầu, rất ít khi toàn cây mang hoa - Flos Calendulae Officinalis.

Nơi sống và thu hái: Gốc ở vùng Ðịa trung hải, được nhập trồng làm cây cảnh ở các vườn Sapa (Lào Cai), Hà Nội, Ðà Lạt, thành phố Hồ Chí Minh. Trồng bằng hạt vào tháng 4, trên luống cách nhau 30cm. Ðể dùng làm thuốc, chỉ lấy những dạng có toàn hoa hình lưỡi (hoa kép). Thu hái khi cây có hoa nở rộ. Phơi trong râm, dưới 35°.

Thành phần hóa học: Có một ít tinh dầu, nhựa, một hoạt chất đắng, acid salicylic và các saponin.

Tính vị, tác dụng: Có tác dụng làm tăng sự tiết mật, điều hòa kinh nguyệt, lợi tiểu, làm ra mồ hôi, hạ huyết áp thành mạch ngoại vi, kích thích đồng thời làm dịu, chống ung thư, kháng sinh và kích thích sự làm thành sẹo.

Công dụng, chỉ định và phối hợp: Ðược dùng uống trị bệnh vàng da, để làm tăng sự lưu thông của mật trong ruột và để làm cho sự hành kinh được dễ dàng, thường dùng trị nhọt loét, mụn cóc, nứt nẻ, vết thương các loại kể cả ung thư, cụm nhọt, viêm hạch, viêm vú, apxe, eczema, hắc lào, vẩy nến, bỏng, kích ứng da.

Cách dùng: Dùng trong hãm 1-2 thìa cà phê dược liệu với 1/2 lít nước. Dùng ngoài lấy 1 thìa xúp cồn thuốc cho vào 1 cốc nước.