|
Tầm
sét
Tầm
sét, Khoai xiêm, Bìm bìm xẻ ngón, Bìm tay - Ipomoea digitata L.,
thuộc họ Khoai lang - Convolvulaceae.
Mô
tả: Cây leo bằng thân quấn,
cành hình trụ. Lá chia thành 5-7 thùy sâu, xòe ra như hình bàn tay,
nhẵn, có cuống dài. Cụm hoa ở nách lá, hình chùy phân đôi, trông
như ngù. Hoa màu hồng. Quả nang hình cầu, mở bằng 4 mảnh vỏ,
chứa 4 hạt có lông màu hung vàng.
Mùa
hoa quả tháng 5-8.
Bộ
phận dùng: Rễ củ, lá - Radix
et Folium Ipomoeae Digitatae.
Nơi
sống và thu hái: Loài liên
nhiệt đới, mọc ở bờ bụi nhiều nơi khắp nước ta, nhất là
ở độ cao 700-1000m. Vào mùa đông, đào rễ củ về, rửa sạch,
thái mỏng, đồ lên rồi phơi hay sấy khô.
Tính
vị, tác dụng: Vị đắng, tính
hàn, có độc; có tác dụng giải độc, tán kết, trục thủy tiêu
thũng.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Củ Tầm sét đã được dùng từ thế kỷ XIV. Theo Phú thuốc nam
của Tuệ Tĩnh và Nam dược thần hiệu, ông cha ta đã dùng củ
Tầm sét đắp vết thương tên đạn và mụn nhọt. Thời Tây Sơn,
người ta dùng củ Tầm sét giã ra chưng với đồng tiện để xoa
bóp chữa tê thấp, đau xương.
Nhân
dân dùng nó làm thuốc bổ và dùng như Cát căn, nên cũng gọi nó
là Cát căn. Nay dân gian thường dùng làm thuốc lợi sữa, tẩy
nhẹ, giảm đau, nhuận gan và chữa nhọt mủ. Liều dùng 8-18g,
dạng thuốc sắc. Dùng ngoài, không kể liều lượng.
Ở
Trung Quốc, người ta dùng chữa thủy thũng trướng bụng, đái
dắt, dùng ngoài trị viêm tuyến sữa, ung sang, sưng hạch. Không dùng
cho phụ nữ có thai cơ thể yếu.
Cách
dùng: Rễ củ Tầm sét cạo sạch vỏ, thái mỏng, giã nát, trộn
với mật ong dùng ăn cho bổ, tăng lực. Nấu với đường ăn thường
xuyên có tác dụng điều kinh và tránh béo bệu. Sắc uống hàng ngày
lợi sữa, tẩy nhẹ và nhuận gan. Rễ giã tươi đắp hoặc làm
cao dán chữa mụn nhọt.
|
|