|
So
đũa
So đũa - Sesbania
grandiflora (L.) Poir., thuộc họ Ðậu - Fabaceae.
Mô tả:
Cây nhỡ cao 8-10m. Lá kép lông chim, mọc so le, gồm 20-25 đôi lá chét,
hình bầu dục thuôn. Hoa to, màu trắng hay hồng, mọc thành chùm
ngắn 2-3 cái thõng xuống ở nách lá. Quả dài như chiếc đũa thót
lại ở hai đầu, dẹt, hơi hẹp lại ở khoảng cách giữa các
hạt. Hạt hình thận, màu nâu.
Mùa hoa quả
tháng 3-6 và tháng 10-12.
Bộ phận dùng:
Vỏ rễ, vỏ thân, hoa - Cortex Radicis, Cortex et Flos Sesbaniae
Grandiflorae.
Nơi sống và thu hái:
Loài liên nhiệt đới, mọc hoang và thường được trồng làm cây
cảnh vì có hoa đẹp và dùng các phần non (hoa, lá, quả) để làm
rau ăn. Lá làm thức ăn cho gia súc và làm phân xanh. Thân cành làm
củi đun và làm trụ nọc cho Hồ tiêu leo. Thân cây còn dùng làm
giá để trồng Mộc nhĩ. Trồng bằng hạt vào mùa thu. Có thể thu
hái vỏ rễ, vỏ thân quanh năm và lấy hoa khi mới nở. Dùng tươi
hoặc phơi khô.
Thành phần hoá
học:
Trong vỏ cây có chất gôm nhựa, hai chất màu là agathin màu đỏ và
xanthoagathin màu vàng. Còn có basorin, một chất nhựa, tanin. Lá, hoa
và quả non chứa nhiều chất đường, đặc biệt hoa So đũa chứa
hàm lượng vitamin C cao, vitamin B. muối calcium và sắt, các acid
amin.
Tính vị, tác
dụng:
Vỏ có vị đắng, chát; có tác dụng chỉ tả, trừ lỵ. Lá có tác
dụng hạ nhiệt.
Công dụng, chỉ định
và phối hợp:
Vỏ thân được dùng làm thuốc bổ đắng giúp ăn ngon cơm, dễ tiêu
hoá. Còn dùng chữa lỵ, ỉa chảy và viêm ruột.
Ở Ấn Độ,
dùng hãm uống trị đậu mùa. Nhựa vỏ cây dùng làm thuốc săn
da. Hoa và lá dùng chữa cảm cúm. Dịch của hoa và của lá So đũa
là một vị thuốc dân gian ở Ấn Độ để trị chứng sổ mũi và
chứng đau đầu. Khi vào mũi, nó tạo ra sự tiết nhiều dịch và
làm tan biến đi cảm giác đau nhức và nặng nề ở trên đỉnh đầu.
Nước sắc hoa cũng dùng để tẩy.
Ở Thái Lan,
vỏ thân được dùng ngoài trị xuất huyết và làm săn da.
Cách dùng:
Vỏ cây So đũa thái mỏng 100g, ngâm trong 1 lít rượu 40O
từ 15 ngày đến 1 tháng, ngày uống 15-30ml làm thuốc bổ đắng,
khai vị. Hoa và lá giã nát, nhỏ mũi trị cảm cúm. Vỏ thân tươi
giã nát lấy nước bôi chữa tưa lưỡi. Nhựa vỏ cây dùng dưới
dạng bột hay nước sắc.
Ðơn thuốc:
Chữa nhức răng: lấy vỏ cây So đũa vạc bỏ lớp da sù sì ở bên
ngoài, rồi đem băm nhỏ, bỏ vào nồi hay ấm, thêm một chút nước,
nấu sôi lên cho đặc được chừng nào hay chừng ấy. Mỗi lần
cần, rót nửa chén cho thêm chút muối ngậm 3-4 lần trong ngày.
Nếu răng sưng có mủ, răng lung lay nhức, ngậm chừng 2 ngày thì
hết, mỗi lần ngậm lâu chừng 10 phút, nhổ bỏ rồi ngậm tiếp
(kinh nghiệm ở Sóc Trăng).
|
|