|
Sâm bố chính
Sâm bố chính, Bố chính sâm, Thổ
hào sâm - Abelmoschus sagittifolius (Kurz) Merr. (Hibiscus
sagittifolius Kurz). thuộc họ Bông - Malvaceae.
Mô tả:
Cây thảo cao 0,3-1m. Rễ mập thành củ to bằng ngón tay cái màu vàng nhạt. Lá mọc
so le, có cuống dài. Lá ở gốc hình bầu dục không xẻ, lá giữa và lá ngọn xẻ 5
thuỳ hình dải, cuống lá ngắn hơn phiến, có lông. Hoa màu hồng hay nâu đỏ, có pha
ít màu vàng, mọc riêng lẻ ở nách lá. Quả hình trứng nhọn, có 5 mảnh vỏ phủ lông
ở cả mặt trong lẫn mặt ngoài. Hạt hình thận, màu nâu.
Cây ra hoa vào tháng 6-7.
Bộ phận dùng:
Rễ, lá - Radix et Folium Abelmoschi Sagittifolii.
Nơi sống và thu hái:
Loài cây của Nam Trung Quốc và các nước Đông dương, mọc hoang và cũng được trồng
làm thuốc. Thu hái rễ vào mùa thu đông, ngâm nước vo gạo, đồ chín rồi phơi khô.
Tính vị, tác dụng:
Vị ngọt nhạt, có chất nhầy, tính bình; có tác dụng bổ mát, nhuận phế, dưỡng tâm,
sinh tân dịch; sao với gạo thì tính ấm bổ tỳ vị, giúp tiêu hoá, thêm mạnh sức. Ở
Trung Quốc, người ta xem rễ, lá như có tác dụng tư âm thanh nhiệt, bài nung bạt
độc.
Công dụng:
Trước đây, Hải Thượng Lãn ông dùng rễ Sâm bố chính phối hợp với các thuốc khác
để chữa bệnh ho, sốt nóng, gầy mòn.
Hiện nay, nhiều người dùng nó
làm thuốc bổ, thông tiểu tiện, điều kinh, chữa được bệnh sốt, bệnh phổi và bạch
đới. Dùng ngoài lấy lá và hoa xát chữa ghẻ ngứa.
Ở Trung Quốc, rễ và lá dùng chữa
lao phổi, ho do phổi khô, sản hậu tiện bí, thần kinh suy nhược, mụn nhọt sưng
lở. Ngày dùng 6-12g sắc uống, ngâm rượu hoặc tán bột uống.
Đơn thuốc:
1. Bổ khí huyết: Sâm bố chính
30g, Hồi dầu 12g, Hoài sơn, Đương quy, Ý dĩ sao, đều 15g, sấy khô, tán bột làm
viên với mật ong hay mạch nha, uống mỗi ngày 15-20g.
2. Người suy nhược gầy yếu, khô
khát, táo bón, đái són: Sâm bố chính nấu thành cao, hoà với sữa người hay cao
ban long uống.
3. Bạch đới: Rễ Sâm bố chính giã
nhỏ và nấu với Gạo nếp ăn. |
|