|
Dầu
mè
Dầu
mè, Dầu lai, Đậu cọc rào, Ba đậu nam - Jatropha
curcas L., thuộc họ Thầu dầu - Euphorbiaceae.
Mô tả:
Cây nhỡ, cao 2-5m, có nhựa trong suốt. Cành mập, nhẵn, có nhiều
vết sẹo do lá rụng để lại. Vỏ màu đồng thau lục nhạt tách
thành vẩy mỏng. Lá moc so le, chia 3-5 thuỳ nông; gân lá hình chân
vịt. Hoa đực và hoa cái riêng biệt. Cụm hoa hình chuỳ dạng ngù
mọc ở đầu cành hay nách lá. Quả nang hình trứng, có cuống dài,
lúc non màu xanh, khi chín màu vàng, có 3 thuỳ dạng góc, chứa 3
hạt.
Cây
ra hoa tháng 5-8.
Bộ phận dùng:
Lá và dầu hạt - Folium et Oleum
Jatrophae.
Nơi sống và thu hái:
Gốc ở Mỹ châu nhiệt đới, được trồng khắp nơi để làm hàng
rào. Trồng bằng cành, cây mọc rất nhanh. Lá có thể thu hái quanh
năm, thường dùng tươi. Hạt ép lấy dầu dùng trong công nghiệp và
làm thuốc.
Thành phần hoá học:
Hạt chứa chất độc Curcin. Nhân hạt chứa dầu béo, 2 phytosterol,
1 phytosterolin (glucosid của phytosterol), một lượng cao sucrose và
chất nhựa gây nôn, xổ và gây đau bụng. Hạt ép ra dầu với
tỉ lệ 25%, dầu này có mùi khó chịu và gây xổ nhiều hơn dầu
Thầu dầu.
Tính vị, tác dụng:
Lá có vị đắng và se, tính mát, có độc; có tác dụng làm tan máu
ứ, tiêu sưng, cầm máu, chống ngứa. Dầu hạt gây nôn và tẩy
mạnh, giải độc, sát trùng. Nhựa mủ cũng có tác dụng như
dầu. Cây có độc đối với cá.
Công dụng, chỉ định và phối
hợp: Lá thường được dùng
trị 1. Chấn thương bầm giập, vết thương chảy máu, bong gân; 2.
Mẩn ngứa, eczema, vẩy nến; 3. Phong hủi; 4. Nhiễm trùng trichomonas
ở âm đạo; 5. Loét mạn tính. Ở Ấn Độ, người ta dùng lá
sắc uống và làm thuốc đắp vào vú gây tiết sữa và làm sung
huyết. Dầu hạt dùng chữa táo bón và bôi trị ghẻ lở, mụn
nhọt, rò, bệnh về tóc. Nhựa mủ dùng bôi trị ghẻ eczema, nấm
tóc, các vết loét và dùng đánh lưỡi cho người ốm. Cũng dùng
để chữa vết thương. Dùng lá giã đắp hoặc chiết dầu từ
hạt để xoa, rịt bên ngoài.
Đơn thuốc:
1.
Loét mạn tính: Dùng dầu hạt lẫn với vaselin làm pomat bôi.
2.
Mẩn ngứa, eczema: Dùng lá Dầu mè tươi, giã nát và rịt.
Ghi chú:
Hạt rất độc, dễ gây ngộ độc nguy hiểm; khi dùng phải thận
trọng.
|
|