|
Dứa
Dứa,
Khóm, Thơm - Ananas comosus (L.)
Merr, thuộc họ Dứa - Bromeliaceae.
Mô tả:
Cây có thân ngắn. Lá mọc thành hoa thị, cứng, dài, ở mép có răng
như gai nhọn (khóm) có khi rất ít (thơm). Khi cây trưởng thành, thì
từ chùm lá đó mọc ra một thân dài 20-40cm, mang 1 bông hoa, tận cùng
bằng một chùm lá bắc màu tím, các hoa này dính nhau. Khi hình thành
quả thì các lá bắc mọng nước tụ họp với trục của bông hoa
thành một quả mọng kép có màu vàng hay gạch tôm; các quả thật
thì nằm trong các mắt dứa.
Cây
thường ra hoa quả vào mùa hè.
Bộ phận dùng:
Quả, nõn cây và rễ cây – Fructus, Gemma et Radix Ananatis.
Nơi sống và thu hái:
Gốc ở Brazin, được trồng khắp nơi để lấy quả ăn và xuất
khẩu. Thu hoạch quả và rễ quanh năm, nõn thu hái tốt nhất vào mùa
xuân; thường dùng tươi.
Thành phần hoá học:
Quả dứa có các thành phần sau đây: nước 75,7%, protid 0,68%, lipid
0,06%, glucid 18,4% (saccharose 12,43%, glucose 3,21%), chất chiết xuất
4,35%, cellulose 0,57%, tro 1,24%. Còn có acid citric, acid malic và các
vitamin A, B, C. Trong quả có một chất men tiêu hoá là bromelin có
thể thuỷ phân trong vài phút một lượng protein bằng 1000 lần
trọng lượng của nó và so sánh được với pepsin và papain. Ngoài
ra còn có iod, magnesium, mangan, kalium, calcium, phosphor, sắt, lưu
huỳnh.
Tính vị, tác dụng:
Quả dứa có vị chua ngọt, tính bình, có tác dụng giải khát,
sinh tân dịch, giúp tiêu hoá; nước dứa nhuận tràng, tiêu tích
trệ. Nõn dứa thanh nhiệt giải độc; rễ dứa lợi tiểu. Dịch
ép lá và quả chưa chín có tác dụng nhuận tràng và tẩy.
Công dụng, chỉ định và phối
hợp: Được chỉ định dùng
trong các trường hợp: thiếu máu, giúp sự sinh trưởng, dưỡng
sức, thiếu khoáng chất, trong chứng khó tiêu, khi bị ngộ độc,
trong các bệnh xơ cứng động mạch, viêm khớp, thống phong và
sỏi, trong chứng béo phì. Bromelin được dùng chữa bệnh rối
loạn tiêu hoá dạ dày - ruột, dùng làm thuốc tiêu viêm, giảm phù,
chữa các vết thương, vết bỏng cho mau lành sẹo. Dứa còn là
nguyên liệu chiết bromelin, có nhiều trong thân dứa (phần lõi
trắng của chồi), trong quả (ở vỏ dứa có nhiều hơn trong dịch
chiết quả. Thường dùng quả chín để ăn tươi hoặc ép lấy nước
uống hoặc dùng bromelin.
Đơn thuốc:
1.
Chữa sốt nóng; nõn dứa 30-40g giã vắt lấy nước cốt, uống hay
sắc uống.
2.
Chữa tiểu tiện không thông, đái ra sạn, sỏi; dùng rễ cây Dứa
30-40g sắc uống.
|
|