Yến phi

Yến phi - Iphigenia imlica (L.) A. Gray ex Kunth, thuộc họ Tỏi độc - Melanthiaceae.

Mô tả: Cây thảo có củ nhỏ, đường kính 7-15mm, màu nâu; thân cao 12-25cm. Lá có phiến hẹp nhọn, dài 6-10cm, rộng 3-10mm. Hoa ở ngọn cây; cuống dài 1-3cm, phiến hoa đỏ bầm, cao 1cm, rũ xuống, nhị có chỉ nhị màu đỏ sậm; bầu với 3 vòi nhụy cong ra ngoài, đen.

Quả nang cao 1-2cm, chứa nhiều hạt.

Bộ phận dùng: Rễ củ - Iphigeniae Indicae, thường có tên là Thảo bối mẫu.

Nơi sống và thu hái: Loài của Ấn Độ, Mianma, Trung Quốc, thường mọc ở vùng núi cao. Ở nước ta, cũng chỉ gặp một số nơi có trảng thấp ở Ninh Thuận (Cà Ðú), Gia Lai (An Khê).

Thành phần hóa học: Củ, thân, lá, hạt chứa colchicine, b-lumicolchicine, cornigerine, N-formyl-N-deacetylcolchicine.

Tính vị, tác dụng: Vị đắng, tính ấm; rất độc; có tác dụng chỉ khái, bình suyễn, trấn thống, kháng nham, tán hàn, hóa đàm.

Công dụng, chỉ định và phối hợp: Củ (thân hành) được nhân dân bang Bihar (Ấn Độ) dùng trị đau bụng và đau đầu. Colchicin được sử dụng trong y học làm thuốc chữa bệnh thống phong, thông tiểu... và dùng trong nông nghiệp làm thuốc kích thích để tạo những giống cây có nhiều quả.

Ở Trung Quốc, củ được dùng trị viêm nhánh khí quản, háo suyễn và ung thư vú, ung thư mũi hầu.