|
Trâm
bầu
Trâm bầu Chưn
bầu, Chưng bầu, Tim bầu, Săng kê, Song re - Combretum qualrangulare
Kurz., thuộc họ Bàng - Combretaceae.
Mô tả:
Cây nhỡ hay cây to, có thể cao đến 12m. Cành non có 4 cạnh, mép có
rìa mỏng. Lá mọc đối, hình trứng dài, chóp tù hay hơi nhọn,
gốc thuôn; hai mặt lá đều có lông, nhất là ở mặt dưới.
Cụm hoa hình bông mọc ở nách lá, gồm nhiều hoa nhỏ màu vàng
nhạt. Quả có 4 cánh mỏng. Hạt hình thoi, có rìa.
Mùa hoa quả
tháng 9-11.
Bộ phận dùng:
Hạt, rễ, lá - Semen, Radix et Folium Combreti Quadrangularis.
Nơi sống và thu hái:
Cây của miền Ðông dương, mọc hoang rải rác khắp nơi vùng nước
ngọt, nước mặn và đất phèn. Cây thường được trồng lấy
củi. Rất dễ trồng, không kén đất, nước ngập không chết, có
nơi phát triển thành rừng.
Thu hái quả
vào tháng 1-2, đem phơi khô, lấy hạt. Rễ, lá có thể thu hái
quanh năm.
Thành phần hoá
học:
Trong hạt có tanin, dầu béo, acid béo, oxalat calcium, acid oxalic tự
do,... Hàm lượng dầu trong hạt là 12%, chất không savon hoá là
4,3%. Dầu có màu nâu đỏ. Trong thành phần acid béo có acid palmitic
(5,91%), acid linoleic (2,31%), do đó dầu Trâm bầu ngoài việc dùng
trong công nghiệp xà phòng và tổng hợp các chất tẩy rửa, có
thể dùng để ăn, nếu được tinh luyện kỹ ngay sau khi lấy dầu
ra và loại bỏ độc tố.
Tính vị, tác
dụng:
Hạt và rễ đều có tác dụng trị giun; rễ chữa thương và lá làm
thuốc giảm đau, cầm ỉa chảy. Nước sắc hạt Trâm bầu có tác
dụng trên giun đất và sán lợn.
Công dụng, chỉ định
và phối hợp:
Hạt được dùng trị giun sán cho người và gia súc; chất nhầy
ở vỏ và canh non, rễ cũng có tác dụng trị giun, nhất là đối
với giun đũa và giun kim. Lương y Việt cúc dùng Trâm bầu trừ
phong thấp, chữa sốt rét rừng và trị đau bụng. Lá sao sắc
uống cầm ỉa chảy.
Ở Thái Lan,
rễ được dùng trị giun và các vết thương, lá được dùng trị
đau cơ.
Cách dùng:
Ðể trị giun đũa, giun kim, dùng hạt đem nướng rồi kẹp qua
Chuối chín, nhai nuốt. Người lớn dùng 10-15 hạt (14-20g), trẻ em
tuỳ tuổi 5-10 hạt (7-14g). Uống liền trong 3 ngày. Nhân dân thường
dùng phối hợp với lá Mơ tam thể; cắt nhỏ hai thứ trộn đều,
thêm bột và nước làm bánh ăn vào sáng sớm lúc đói. Có cơ sở
đã dùng bột hạt Trâm bầu phối hợp với bột lá Muồng trâu, làm
thuốc viên Trâm bầu. Có nơi dùng lá, đọt Trâm bầu phối hợp
với Nhân trần làm trà nhuận gan.
|
|