|
Tầm
xoọng
Tầm
xoọng, Gai xanh, Quýt gai, Ðộc lực, Mền tên - Severinia monophylla
(L.) Tanaka (Limonia monophylla L., Atalantia
bilocularis Wall., A. buxifolia
(Poir.) Oliv.), thuộc họ Cam - Rutaceae.
Mô
tả: Cây nhỡ phân nhánh
nhiều, cao 1-2m, nhẵn, có gai thẳng dài đến 3-4cm, nằm ở nách lá.
Lá nguyên, rất dai, xoan dài 1,5-5cm, tròn hay lõm ở đầu, thon hẹp
hay tròn ở gốc không lông, dày, cứng, có điểm tuyến, gân bên
khít nhau, gân mép đi gần sát mép, mép uốn xuống, cuống ngắn
3-4mm. Hoa trắng, gần như không cuống, xếp thành nhóm nhỏ ở nách
các lá. Quả nạc, đen, hình cầu, đường kính 10-12mm, có 2 hạt.
Ra
hoa tháng 6-8, quả tháng 9-12.
Bộ
phận dùng: Rễ, lá và quả - Radix,
Folium et Fructus Severiniae Monophyllae.
Nơi
sống và thu hái: Loài của Nam
Trung Quốc và Việt Nam. Cây mọc phổ biến ở miền Bắc Việt Nam
và dọc theo duyên hải các tỉnh miền Trung. Thu hái rễ, lá quanh năm;
rễ rửa sạch thái phiến, phơi khô dùng dần. Lá phơi trong râm đến
khô. Quả hái khi còn xanh, phơi khô.
Tính
vị, tác dụng: Vị đắng, tính
mát hơi ấm, có mùi thơm; có tác dụng khư phong giải thử, hóa đàm
chỉ khái, lý khí chỉ thống.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Thường dùng trị: 1. Cúm, cảm mạo, đau đầu, ho, viêm nhánh khí
quản, sốt rét; 2. Ðau dạ dày, viêm khớp xương do phong thấp, đau
lưng gối. Rễ được dùng sắc hoặc ngâm rượu uống chữa tê
thấp, rắn cắn. Quả xanh hấp với đường, nghiền nát uống
chữa ho. Liều dùng 10-15g (tới 30g) rễ hoặc lá; 8-16g quả, sắc nước
uống.
Ở
Quảng Tây (Trung Quốc), rễ dùng trị đòn ngã và gẫy xương.
|
|