|
Riềng
ấm
Riềng
ấm, Riềng đẹp, Sẹ nước, Gừng ấm - Alpinia zerumbet
(Pers.) Burtt et Sm. (A. speciosa (Wall.) Schum., A. nutans
Roscoe), thuộc họ Gừng - Zingiberaceae.
Mô
tả: Cây thảo cao 2-3m. Rễ to,
mập. Lá có phiến to, dài 25-70cm, rộng 6-10cm, cuống dài 2-5mm, mép
cao 1,2cm. Cụm hoa ở ngọn rũ xuống dài 20-40cm, trục đầy lông; lá
bắc con dài 20-30mm làm thành bao trắng, chóp hồng; đài cao 2cm; cánh
hoa 2,5cm, môi dài 3,5cm, vàng có sọc đỏ; nhị dài khoảng 25mm;
bầu vàng, đầy lông. Quả to, đường kính 2cm, đỏ, có lông.
Hoa
tháng 3-4, quả tháng 7-10.
Bộ
phận dùng: Thân rễ, hạt - Rhizoma
et Semen Alpiniae Zerumbetis, thường được gọi là Ðại thảo
khấu
Nơi
sống và thu hái: Loài phân
bố ở Ấn Độ, Mianma, Trung Quốc, Việt Nam. Ở nước ta, cây
mọc rải rác ở các tỉnh miền Bắc qua Thừa Thiên - Huế đến Tây
Ninh và Bà Rịa - Vũng Tàu.
Cây
thường được làm cảnh ở các xứ nhiệt đới vì hoa đẹp.
Thành
phần hóa học: Trong thân rễ
có tinh dầu, mà trong thành phần có a-caryophyllen,
alpinetin và cardamomin.
Tính
vị, tác dụng: Vị cay, chát, tính ấm, có tác dụng tán hàn thấp, tiêu đờm
trệ, làm ấm bụng, mạnh tỳ vị, giúp tiêu hóa, lại trừ được
sốt rét.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Cây được dùng như Riềng nếp - Alpinia galanga, chữa: 1. Ðau
dạ dày, trướng bụng; 2. Đàm thấp tích trệ; 3. Tiêu hóa không bình
thường, nôn mửa, ỉa chảy. Liều dùng 5-10g, dạng thuốc sắc.
Hoa
và lá dùng chữa trướng khí ruột kết. Lá sắc uống chữa sốt,
đau bụng, khó tiêu. Tinh dầu rất thơm có thể dùng thay tinh dầu
Gừng trong thực phẩm.
Ðơn
thuốc: Chữa sốt rét cơn lâu
ngày, ăn uống không tiêu, lách sưng cứng, dày da bụng: Ðại
thảo khấu 12g, Nam mộc hương, Chỉ xác, Bách bệnh (hay Hậu phác),
Nghệ đen, Rẻ quạt, đều 100g, sắc uống hay tán bột làm viên
uống mỗi lần 10g, ngày uống 3 lần.
Ghi
chú:
Người tạng nhiệt, nôn khan, cấm dùng.
|
|