|
Đơn
lộc ớt
Đơn lộc
ớt, Đơn nem, Rau chua chát - Maesa indica Wall ex DG., thuộc họ
Đơn nem - Myrsinaceae.
Mô
tả:
Cây nhỡ cao 1-3m, trừ các nhánh non và các cụm hoa có lông mềm;
thân mảnh, hơi khía theo chiều dọc, có lỗ bì. Lá mọc so le, hình
bầu dục rộng nhiều hay ít hoặc hình trái xoan mũi mác, dạng góc
hay gần tròn ở gốc, có mũi nhọn ở đầu, màu vàng vàng hay xanh
ôliu ở mặt trên, có màu sáng hơn ở mặt dưới, dai, mép có răng
to, dài 8-15cm, rộng 5,5-11cm; cuống lá có rãnh ở trên, dài 1-2cm.
Hoa nhỏ màu trắng, họp thành chùm đơn hay phân nhánh ở 1/3 trên.
Quả tròn, đường kính khoảng 3mm, nhẵn bóng hay có vài đường
dọc không rõ lắm, vỏ quả cứng, rất mỏng; hạt nhiều, có góc,
dài 0,6mm.
Hoa tháng 1-2,
quả tháng 10.
Bộ
phận dùng:
Quả, rễ và lá - Fructus, Radix et Folium Maesae Indicae. Có thể
dùng toàn cây.
Nơi
sống và thu hái: Loài phân bố ở Ấn Độ, Trung Quốc, Lào,
Campuchia và Việt Nam. Ở nước ta, thường gặp mọc ở ven suối,
ven rừng, nơi ẩm từ Cao Bằng, Lạng Sơn, Hà Nội tới Thừa Thiên
- Huế.
Thành
phần hoá học: Trong lá và ngọn lá có 82,6% nước, 3,1%
protein, 10,1% carbohydrat, 2,8% xơ, 1,4% tro; còn có 1,6mg% caroten, 45mg%
vitamin C.
Tính
vị, tác dụng: Vị đắng, tính mát; có tác dụng thanh
nhiệt giải độc. Lá và hạt có tác dụng trừ giun, sát trùng.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Ở nhiều vùng của nước ta, cũng như ở Ấn Độ, người ta lấy
lá làm gia vị, hoặc có thể lấy ngọn và lá non thái nhỏ xào
hay nấu canh. Lá non được dùng để ăn gỏi và gỏi nem. Ở nước
ta, cành lá dùng làm thuốc tẩy giun, sát trùng vết thương và
duốc cá. Ở Ấn Độ, người ta dùng quả làm thuốc tẩy giun, còn
lá cũng dùng để duốc cá. Để trừ giun sán có thể lấy lá
nấu canh ăn 3-4 bữa thì giun ra. Để trục giun kim dùng một nắm
độ 50g lá non giã nát, chế thêm nước vắt lấy nước cốt
uống vào lúc đói sáng sớm, hoặc dùng nước cốt thụt vào hậu
môn lúc chập tối thì giun sẽ bò ra. Còn dùng chữa nổi mẩn
ngứa, mày đay; lấy lá tươi non giã nát, chế thêm nước vắt
lấy nước cốt uống, còn bã thì xoa xát chỗ ngứa. Ở Ấn Độ,
người ta dùng rễ trị giang mai.
Ở
Trung Quốc, có nơi dùng toàn cây trị viêm gan hoàng ĐẢN cấp tính,
còn lá dùng giã nát đắp mụn nhọt.
|
|