|
Ngót
nghẻo
Ngót
nghẻo, Ngắc nghẻo - Gloriosa superba
L., thuộc họ Tỏi độc - Melanthiaceae.
Mô tả:
Cây mọc ở đất, có thân bò, leo cao 1-1,5m nhờ đầu lá biến thành
vòi quấn, láng, trắng hay vàng. Hoa to, dẹp, đính cạnh các lá ở
ngọn. Đài và tràng như nhau, vàng ở gốc, đỏ ở đầu lúc mới
nở, rồi đỏ đậm, mép nhăn nheo. Nhị to, chỉ nhị đỏ, vòi
nhuỵ ngang. Quả nang dài 4-5cm, có 3 ô, mở vách.
Mùa
hoa tháng 5-11.
Bộ phận dùng:
Củ, lá - Tuber et Folium Gloriosae.
Nơi sống và thu hái:
Loài cổ nhiệt đới, thường mọc ở các đồng cát dựa biển và
trên các đất trống, trảng nắng ở các tỉnh Nam Trung bộ Việt
Nam. Cũng được trồng ở nhiều nơi ở các tỉnh đồng bằng sông
Cửu Long làm cây cảnh vì hoa đẹp. Thu hái củ và lá quanh năm, dùng
tươi hoặc chế bột củ.
Thành phần hoá học:
Củ chứa alcaloid colchicin (0,3%), gloriosin, acid tannic, tinh bột, đường
khử. Trong lá có colchicin, dimethylcolchicin, N-formyldeacetylcolchicin và
lumicolchicin và hai alcaloid khác có liên quan.
Tính vị, tác dụng:
Vị rất đắng, củ rất độc, có tác dụng xổ, lợi mật, trừ
giun. Nó có tính kích thích dạ dày ruột nên có thể gây nôn và
xổ, nước chiết củ có tính kháng khuẩn đối với Staphylococcus
aureus.
Công dụng:
Ở Ấn Độ, người ta dùng rễ trị bệnh phong, các bệnh về da,
trĩ, đau bụng, rắn cắn và bò cạp đốt. Người ta còn dùng
bột củ tươi làm thuốc đắp vào vùng bụng dưới kích thích
sự đau đẻ và như là thuốc gây sẩy thai. Tinh bột thu được
khi ngâm rửa củ dùng uống trong làm thuốc dịu để trị bệnh
lậu.
Dịch
lá dùng để diệt chấy và các vật ký sinh ở tóc.
Thường
dùng dưới dạng thuốc đắp. Liều uống trong không được quá
0,5 g mỗi ngày.
Ở
nước ta, có người dùng lá giã ra trị ghẻ khoét (ghẻ ăn miệng
như nồi vôi), nhưng có thể trồng để chiết chất colchicin thay vì
phải trồng loài Tỏi độc - Colchicum
autumnale phải nhập.
|
|