|
Cỏ
ngọt
Cỏ
ngọt, Cỏ đường, Cúc ngọt - Stevia rebaudiana (Bert.) Hemsl. (Eupatorium
rebaudianum Bert.), thuộc họ Cúc - Asteraceae.
Mô
tả: Cây thảo lưu niên, cao
30-50cm; thân hơi có lông lún phún, tròn, đường kính 5-8mm. Lá
mọc đối, thuôn - ngọn giáo, dài 5-7cm, rộng 1,7-2cm, có răng. Hoa
đầu rất nhỏ, màu trăng trắng, xếp thành ngù. Quả bế rất
nhỏ.
Bộ
phận dùng: Lá - Folium Steviae.
Nơi
sống và thu hái: Gốc ở
Paraguay, được nhập vào nước ta từ năm 1988 trồng thử nghiệm.
Hiện nay Cỏ ngọt đã thích ứng với những vùng khí hậu khác
nhau của nước ta, sinh trưởng tốt tại Sông Bé, Lâm Ðồng, Ðắc
Lắc, Hà Nội, Hà Tây, Hoà Bình, Vĩnh Phú, Yên Bái. Trồng bằng
hạt, tách bụi hay giâm cành. Trong một lần có thể thu hoạch
trong 5-10 năm. Năng suất hằng năm khoảng 2-4 tấn lá khô trên
mỗi hécta (thu hoạch 3-4 đợt).
Thành
phần hoá học: Lá chứa các
heterosid diterpenic dẫn xuất của phyllocaladen: steviosid (7%),
rebaudiosid và dulcosid. Steviosid có độ ngọt gấp 150-280 lần cao hơn
saccharose (con số này thay đổi theo từng nơi nghiên cứu) Steviosid
khi thủy phân sẽ cho 3 phân tử steviol va isosteviol.
Tính
vị, tác dụng: Cỏ ngọt có vị ngọt rất đậm đà, có ích cho người
bị bệnh đái đường và người mập phì. Nó không có độc tính
trên chuột thí nghiệm.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Cỏ ngọt đã được người dân Paraguay dùng để thay thế đường
từ lâu. Từ khi xác định được steviosid. Cỏ ngọt được
trồng rộng rãi để lấy chất thay thế đường trong công nghiệp
thực phẩm (làm chất điều vị cho bánh mứt kẹo, nước giải khát...)
trong công nghiệp dược phẩm (thuốc thay thế đường trong bệnh
đái đường và mập phì). Người ta sử dụng bột lá cỏ ngọt
khô để làm chất điều vị ngọt cho trà túi lọc, trà thuốc,
hoặc chiết xuất tinh thể steviosid dùng cho các nhu cầu trong đời
sống. Ở Việt Nam cũng đã có một số chế phẩm từ Cỏ ngọt
như Trà actiso stevia, Trà sâm quy stevia (Sâm khu 5, Tam thất, Ðương
quy, Thục địa, Táo, Long nhân, Ngũ gia bì và Cỏ ngọt). Trà nhân
trần, Thảo quyết minh - Cỏ ngọt Trà túi lọc Sotevin (Dừa cạn,
hoa Cúc, hoa Hòe và Cỏ ngọt...). Chất steviosid có tiềm năng làm
chất dịu vị, trong đó có steviol là chất chống nội tiết tố
yếu (điều mà không lấy làm ngạc nhiên khi tính đến chuỗi
tricyclic của steviol và liên hệ tới việc các phụ nữ Mỹ dùng
cỏ này như thuốc tránh thai).
|
|