|
Trạch
tả
Trạch tả - Alisma
plantago - aquatica L., thuộc họ Trạch tả - Alismataceae.
Mô tả:
Cây thảo cao 40-50cm, có thân rễ hình cầu hay hình con quay nạc. Lá
dai, phiến hình trái xoan - mũi mác hoặc lõm ở gốc, mọc đứng
hoặc trải ra, dài 15-20cm, rộng 3-7cm; gân từ gốc 5-7, cuống lá dài
bằng phiến. Cụm hoa chuỳ to, cao 30-120cm, nhánh dài mang xim co gồm
những hoa lưỡng tính; lá đài 3; cánh hoa 3; nhị 6, lá noãn 20-30
đính theo một vòng. Quả bế đẹp.
Mùa hoa tháng
10-11.
Bộ phận dùng:
Thân rễ - Rhizoma Alismatis, thường gọi là Trạch tả
Nơi sống và thu hái:
Cây mọc hoang ở các đầm ao và ruộng. Cũng được trồng lấy thân
rễ làm thuốc. Thu hái thân rễ vào mùa thu, rửa sạch, cạo hết
rễ nhỏ, phơi khô và sấy với diêm sinh. Khi dùng tẩm rượu
hoặc nước muối, sao vàng.
Thành phần hoá
học:
Thân rễ chứa tinh dầu có alisol A.B.C và epialisol A. nhựa, protid và
tinh bột.
Tính vị, tác
dụng:
Vị ngọt, mặn, tính hàn; có tác dụng lợi thuỷ trừ thấp, tả
hoả chỉ di. Cũng có tác dụng bổ, kích thích, nhuận tràng, lợi
sữa, long đờm, chống nôn.
Công dụng, chỉ định
và phối hợp:
Thường dùng chữa tiểu tiện bất lợi, đái đường, thuỷ thũng,
viêm thận, bí tiểu tiện, đái ra máu, đái dắt, đái buốt,
bụng đầy trướng, ỉa chảy, kiết lỵ, bạch đới, hoàng đản,
mắt đỏ, đau lưng, di tinh. Cũng có thể dùng làm thuốc lợi sữa
cho phụ nữ thiếu sữa và chữa được chứng choáng, đầu váng
mắt hoa. Ngày dùng 8-16g, dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán.
Lá dùng ngoài
trị bệnh ngoài da.
Ðồng bào Thái
ở Mộc Châu lấy lá và nụ hoa đem về nấu ăn.
Ðơn thuốc:
Chữa thuỷ thũng, đái đục và ỉa chảy có khát nước, nôn oẹ:
Trạch tả 12g, ý dĩ sao 10g. Ty giải 10g, tán bột uống hay sắc
uống.
Ghi chú:
Hạt Trạch tả cũng có tác dụng lợi tiểu như hạt Mã đề.
|
|