|
Bìm bìm dại
Bìm bìm dại, Bìm nấp, Dây chìa
vôi - Operculina turpethum (L.) S.Manso, thuốc họ Khoai lang -
Convolvulaceae.
Mô tả:
Cây thảo mọc bò và leo, khoẻ, có
cành hình trụ có góc nhiều hay ít, có 4 cánh thấp. Lá xoan hay thuôn, thường
hình tam giác, hình tim hay cụt ở gốc, nhọn hoặc tù, dài 5-12cm, rộng 2,5-7,5cm;
cuống dài 1-7cm. Hoa lớn, màu trắng hay vàng nhạt, ở nách lá, có cuống 1-7cm.
Quả nang đường kính 15-16mm, có 4 góc, mở ở đỉnh theo một lằn ngang thành một
nắp tròn, bao bởi đài hoa cao 3cm. Hạt 3-4, hình lăng kính đen đen, đường kính
6-7mm.
Bộ phận dùng:
Toàn cây - Herba Operculinae.
Cây có củ như bình vôi nên cũng
gọi là Bình vôi. Thường có khi gọi nó là Chìa vôi, là Bạch phấn đằng. Ở Trung
Quốc người ta gọi nó là Hạp quả đằng dựa theo cấu tạo đặc biệt của quả.
Nơi sống và thu hái:
Thông thường ở vườn,
các loại cỏ, lùm bụi vàng đồng bằng, trung du khắp nước ta, gặp nhiều ở các tỉnh
phía Bắc. Ở bán đảo Ấn Độ và Malaixia, người ta cũng trồng. Còn phân bố ở Trung
Quốc, Philippin.
Thành phần hoá học:
Trong cây có 6-10%
một chất nhựa tan trong ete, 2% một glucosid là turpethin, tinh bột, một chất
béo, một dầu bay hơi, một chất màu vàng. Rễ củ có turpethin, jalapin, turpethein,
acid jalapic, ipomoea tampicolic và valerianic.
Tính vị, tác dụng:
Vị ngọt hơi cay, tính
bình, có tác dụng lợi thuỷ tiêu thũng, cường cân hoạt lạc. Rễ có tính tẩy; nhựa
cũng tẩy tương tự như jalap nhưng kém hoạt động hơn.
Công dụng, chỉ định và
phối hợp: Rễ
thường dùng trị đau khớp, thống phong và tê thấp. Ở Trung Quốc, người ta dùng
toàn cây chữa thuỳ thũng, đại tiện bí kết, sau khi gẫy xương để tăng sức. Ở Ấn
Độ thường dùng rễ trị bò cạp và rắn cắn. Cũng dùng để xổ; người ta dùng liều
4-12g dạng thuốc sắc hoặc 1-4g dạng thuốc bột. Ở Philippin rễ tán thành bột dưới
dạng cồn thuốc dùng làm thuốc tẩy mạnh; turpethin thay thế cho Khiên ngưu rất
tốt. Thân cây dùng trị đau bụng, cần cho phụ nữ mới sinh. Người ta dùng thân cây
hơ vào lửa, áp vào bụng phụ nữ mới sinh nở để điều trị các cơn đau bụng và giúp
sự co rút các cơ trở lại bình thường. |
|
