Ti âm hoa nách

Ti âm hoa nách. Đại đầu trà, Thiết bạch đào, Gò đồng nách - Gordonia axillaris (Roxb.) Dietr. (Camellia axillaris Roxb. ex Ker). thuộc họ Chè - Theaceae.

Mô tả: Cây nhỡ hay cây gỗ nhỏ, cao 8m; nhánh to, vỏ nứt dọc. Lá có phiến bầu dục thuôn, dài 6-18cm, rộng 2-6cm, đầu tròn hay lõm, như da, màu lục, không lông, gân phụ khó thấy, cuống dài 7,5-15mm. Hoa mọc đơn độc ở nách lá, màu trắng, to, đường kính 7-12cm; lá đài 5-6 có lông, cánh hoa lớn, gần hình tim; nhị nhiều, chỉ nhị dính nhau ở gốc; bầu hình cầu, vòi nhuỵ thuôn với đầu nhuỵ 5 thùy ngắn. Quả nang màu nâu, dài 3,5-4cm, có 5 cạnh và các lá đài tồn tại, có lưng vàng vàng dày; hạt có cánh ở phía trên.

Bộ phận dùng: Lá, vỏ thân, rễ, quả - Folium, Cortex, Radix et Fructus Gordoniae Axillaris.

Nơi sống và thu hái: Loài của Nam Trung Quốc và Việt Nam. Cây mọc trên các núi đá vôi vùng núi cao 500m trở lên tới 1500m hay hơn; từ các tỉnh phía Bắc tới Thừa Thiên - Huế (Bạch Mã).

Tính vị, tác dụng: Lá có vị chát, cay, tính ấm; có tác dụng hoạt lạc chỉ thống, ôn trung chỉ tả. Vỏ thân, rễ có tác dụng hoạt lạc giảm đau. Quả chát có tác dụng cầm tả.

Công dụng, chỉ định và phối hợp: Ở Trung Quốc, lá được dùng trị phong thấp đau lưng, đòn ngã tổn thương, đau bụng ỉa chảy. Vỏ thân được dùng trị phong thấp đau lưng eo, đòn ngã tổn thương. Quả dùng trị đau bụng ỉa chảy.