|
Thạch
tùng
Thạch
tùng, Thông đá, Thăng kim thảo - Lycopodium clavatum L., thuộc
họ Thông đất - Lycopodiaceae.
Mô
tả: Cây mọc trên đất có thân
chính bò, có rễ ở phần giữa, các thân mọc đứng nhiều và dài,
thường phân nhánh, các cành bên lưỡng phân thường mang các bông
có cuống. Lá ở trên thân chính và trên các cuống bông thì thưa
và áp sát vào thân, còn lá có trên các thân đứng thì toả rộng
ra, xếp sít nhau theo kiểu xoắn ốc, hình dải nhọn. Bông dài 5cm
nằm ở cuối các cuống, mỗi cuống mang 2-5 bông mọc ra từ
những nhánh ngắn; lá bào tử rất khác biệt với lá thường. Túi
bào tử hình thận.
Bộ
phận dùng: Bào tử và toàn cây
- Spora et Herba Lycopodii Clavati.
Nơi
sống và thu hái: Loài của các
vùng ôn đới và các vùng nhiệt đới. Ở nước ta, cây mọc ở vùng
cao Sapa, Tam Ðảo, Lang Bian. Người ta thu hái các lá có túi bào
tử trước khi chín và để cho chúng chín dần trên giấy đặt
trong nhà, các túi bào tử được cho vào rây để tách bào tử ra.
Thành
phần hóa học: Bào tử Thạch
tùng chứa 3-4% chất khoáng, 3-4% đường, khoảng 50% dầu béo màu vàng
và sáp, các sắc tố flavon. Toàn cây chứa alcaloid. Cây ở Ấn Độ
có lycopodine, clavatine và clavatoxine. Cây ở Jamaica lại có
clavolonine, fawcettiine (fawcettimine), lycopodine, dihydrolycopodine và L-2
(acetyl dihydrolycopodine).
Tính
vị, tác dụng: Bào tử Thạch
tùng có tính làm dịu các kích thích của da, tiêu viêm. Toàn cây có
tác dụng lợi tiểu, kháng sinh và làm dịu. Với liều cao, nó có
độc đối với hệ thần kinh trung ương.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Bào tử được dùng chữa viêm bàng quang, làm dịu đau các vết loét
lở ngoài da, xoa lên da để làm dịu da. Thường dùng bột rắc ngoài
hoặc xoa lên các chỗ da bị kích thích và chỗ hăm kẽ ngoài da.
Ðể uống trong, người ta trộn với 9 phần đường, ngày dùng 3
lần, mỗi lần 1 thìa cà phê để làm dịu viêm. Toàn cây dùng
chữa viêm bàng quang và viêm bể thận, chữa thấp khớp và các
bệnh về phổi; cho một thìa dược liệu vào 1/2 lít nước và đun
sôi uống.
Ngành
Dược còn dùng bột bào tử Thạch tùng để bọc các viên thuốc.
Vì bào tử chứa nhiều dầu nên người ta còn dùng để làm pháo
bông hoặc làm chớp giả.
|
|
