|
Hoàng đằng
Hoàng
đằng - Fibraurea tinctoria Lour.,
thuộc họ Tiết dê - Menispermaceae.
Mô tả: Dây leo to có rễ và thân già màu vàng. Lá
mọc so le, dài 9-20cm, rộng 4-10cm, cứng, nhẵn; phiến lá bầu
dục, đầu nhọn, gốc lá tròn hay cắt ngang, có ba gân chính rõ,
cuống dài, hơi gần trong phiến, phình lên ở hai đầu. Hoa nhỏ, màu
vàng lục, đơn tính, khác gốc, mọc thành chuỳ dài ở kẽ lá đã
rụng, phân nhánh hai lần, dài 30-40cm. Hoa có lá đài hình tam giác;
hoa đực có 6 nhị, chỉ nhị hơi hẹp và dài hơn bao phấn; hoa cái
có 3 lá noãn. Quả hạch hình trái xoan, khi chín màu vàng.
Mùa
hoa tháng 5-7.
Bộ phận dùng: Rễ và thân già - Radix et Caulis Fibraureae Tinctoriae
Nơi sống và thu hái: Cây của miền Đông
Dương và Malaixia, mọc hoang ở ven rừng nơi ẩm mát vùng núi,
gặp nhiều từ Nghệ An vào tới các tỉnh Tây Nguyên và Đông Nam
bộ. Thu hái rễ và thân cây vào tháng 8-9, cạo sạch lớp bần bên
ngoài, chặt từng đoạn, phơi khô hay sấy khô.
Thành phần hóa học: Hoạt chất trong Hoàng đằng
là alcaloid mà chất chính là palmatin 1-3,5% và một ít jatrorrhizin,
columbamin và berberin.
Tính vị, tác dụng: Hoàng đằng có vị đắng,
tính lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, sát trùng. Palmatin
có tác dụng ức chế đối với các vi khuẩn đường ruột.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Thường dùng chữa các loại sưng viêm, chữa đau mắt, sốt rét,
kiết lỵ, viêm ruột ỉa chảy, viêm tai, lở ngứa ngoài da và cũng
dùng làm thuốc bổ đắng. Ngày dùng 6-12g sắc uống và nấu nước
rửa ngoài. Còn dùng dưới dạng thuốc bột, thuốc viên hay thuốc
nhỏ mắt.
Đơn thuốc:
1.
Chữa viêm đường tiết niệu, viêm gam virus, viêm âm đạo, bạch
đới, viêm tai trong và hội chứng lỵ: Hoàng đằng, Mộc thông,
Huyết dụ, mỗi vị 10-12g, sắc uống.
2.
Viêm tai có mủ: Bột Hoàng đằng 20g trộn với phèn chua 10g, thổi
dần vào tai ngày 2-3 lần.
3.
Mắt sưng đỏ hoặc có màng: Hoàng đằng 4g, phèn chua chút ít, tán
nhỏ, chưng cách thuỷ gạn lấy nước trong mà nhỏ mắt. Hoặc dùng
bột palmatin chlorhydrat pha chế thành thuốc nước để nhỏ mắt. Có
khi người ta phối hợp Hoàng đằng với Hoàng liên nấu thành
thuốc chữa đau mắt.
4.
Người ta còn dùng bột Hoàng đằng và cao Mức hoa trắng, hoặc
phối hợp cao Hoàng đằng và cao Cỏ sữa lá lớn làm thuốc viên
chữa kiết lỵ.
|
|
