|
Húng
chanh
Húng
chanh, Rau tần dày lá, Rau thơm lông - Plectranthus
amboinicus (Lour.) Spreng (Coleus amboinicus Lour.), thuộc họ Hoa môi -
Lamiaceae.
Mô tả: Cây thảo có thể sống nhiều năm, cao
20-50cm, phần thân sát gốc hoá gỗ. Lá mọc đối dày mọng nước,
hình trái xoan rộng, dài 3-6cm, rộng, mọc thành bông ở ngọn thân
và đầu cành, gồm những vòng hoa dày đặc, cách quãng nhau. Quả
nhỏ, tròn, màu nâu, chứa 1 hạt. Toàn cây có lông rất nhỏ và có
mùi thơm như mùi chanh.
Mùa
hoa quả tháng 4-5.
Bộ phận dùng: Lá và ngọn non - Folium et Gemma Plectranthi.
Nơi sống và thu hái: Cây có gốc ở
quần đảo Môluýc (miền Mã Lai) được trồng làm gia vị và làm
thuốc. Có thể thu hái lá quanh năm, thường dùng tươi, dùng đến
đâu hái đến đó. Lúc trời khô ráo, hái lá bánh tẻ, loại bỏ
các lá sâu hay lá già úa vàng, đem phơi nắng nhẹ hay sấy ở
40-45oC đến khô.
Thành phần hóa học: Lá chứa ít tinh dầu
(0,05-0,12%), trong tinh dầu có đến 65,2% các hợp chất phenolic trong
đó có salicylat, thymol, carvacrol, eugenol và chavicol; còn có một
chất màu đỏ là colein.
Tính vị, tác dụng: Húng chanh có vị the cay,
hơi chua, mùi thơm, tính ấm, không độc, có tác dụng lợi phế,
trừ đờm, giải cảm, làm ra mồ hôi, làm thông hơi, giải độc.
Colein trong lá có tác dụng kháng sinh mạnh đối với một số vi
trùng, nhất là ở vùng họng, mũi, miệng và cả ở đường
ruột.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Nhân dân ta thường thái nhỏ lá Húng chanh để ướp thịt, cá, nó
là loại gia vị đặc sắc. Lá và ngọn non thường được dùng
trị cảm cúm, ho hen, ho ra máu, sốt cao, sốt không ra mồ hôi, nôn
ra máu, đổ máu cam, còn dùng chữa viêm họng, khản tiếng. Liều
dùng 10-15g, dạng thuốc sắc hoặc giã lấy nước uống. Có thể dùng
riêng hoặc phối hợp với nhiều loại lá khác nấu nước xông.
Ở
Malaixia, người ta dùng lá nấu cho phụ nữ sau khi sinh đẻ nóng, lá
tươi giã ra lấy nước cốt cho trẻ em bị sổ mũi uống. Dùng ngoài
lấy lá giã ra đắp trị nẻ môi, đau bụng, đau đầu và dùng xoa
lên người khi bị sốt.
Ở
Ấn Độ, lá Húng chanh dùng chữa bệnh về đường tiết niệu và
rỉ nước âm đạo. Nước ép lá trộn với đường là một loại
thuốc gây trung tiện mạnh, cũng dùng trị ho và chứng khó tiêu.
Đơn thuốc:
1.
Chữa ho, viêm họng, khản tiếng: Lá Húng chanh non 5-10g giã nát
vắt lấy nước cốt nóng. Hoặc đem giã nhỏ một nắm lá
(15-20g), thêm nước, vắt lấy nước uống làm hai lần trong ngày.
Đối với trẻ em, thêm ít đường, đem hấp cơm cho uống làm 2-3
lần.
2.
Chữa đau bụng: Lá Húng chanh non rửa sạch, 1-2 lá nhai với một
ít muối, ngậm nuốt dần dần.
3.
Rắn cắn, bò cạp và ong đốt: Lá Húng chanh tươi giã đắp.
|
|